شبکه بهداشت و درمان صومعه سرا

پوکی استخوان یا استئوپروز چیست؟

پوکی استخوان یا استئوپروز به کاهش توده استخوانی و ضعیف و سست شدن بافت استخوان گفته می شود. این حالت سرانجام به شکستن استخوان منتهی خواهد شد.

نمای ریز استخوان مثل کندوی عسل می باشد که دارای تیغه هایی با فضاهای مشخص است. هنگامی که پوکی استخوان رخ می دهد فضای بین این تیغه ها بزرگتر شده و استخوان توخالی می شود. بدین ترتیب استخوانها نازک و شکننده شده ، با کوچکترین ضربه و یا حتی خودبخود می شکنند.

پوکی استخوان بیماری خاموش نیز نامیده می شود، زیرا در مراحل اولیه، علامتی ندارد و همین امر تشخیص را با مشکل مواجه میکند.

در واقع پوکی استخوان با عوارض خود مشخص می شود که عبارتند از:

Ø شکستگی خودبخودی یا با کمترین ضربه به استخوان ها، بویژه در نواحی کمر، لگن و مچ دست

Ø درد شدید کمر در نقطه ای خاص که می تواند بر شکستگی مهره دلالت کند.

Ø قوز پشت که موجب انحنای پشت می شود.

Ø کوتاه شدن قد نسبت به قد دوران جوانی بیشتر از 5/2 سانتی متر

علائم اولیه پوکی استخوان عبارتنداز:

Ø بی خوابی ناگهانی

Ø گرفتگی شبانه پاها

Ø درد مداوم کمر

Ø بیماری های لثه و شل شدن دندان ها

چرا پوکی استخوان اهمیت دارد؟

v در ایران از هر 4 زن بالای 50 سال یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است.

v بیش از 50% افراد مبتلا به پوکی استخوان در ایران، شکستگی استخوانهای بزرگ را تجربه می کنند.

v بیش از 20% افراد مسن در سال اول بعد از شکستگی های بزرگ فوت می کنند.

v بیش از 20% اینها ناتوانی دائمی پیدا می کنند.

v بیش از 20% اینها برای ادامه زندگی وابسته به دیگران می شوند.

3 علت اصلی در بروز پوکی استخوان:

1) عدم تشکیل مناسب استخوان ها در دوران رشد و تکامل:

· ژنتیک(جثه کوچک، یائسگی زودرس)

· تغذیه نامناسب(کمبود کلسیم، ویتامین و ...)

· عدم تحرک و تمرینات فیزیکی کم

· سبک زندگی نامناسب( مصرف دخانیات، الکل و ...)

2) تخریب ( جذب) بیش از حد استخوان ها:

· بیماریها، داروها، هورمون ها و ....

3) عدم جایگزینی مناسب استخوانها پس از تحلیل آنها:

· اختلالات گوارشی، کبدی و ....

عوامل سرشتی موثردر بروز پوکی استخوان:

Ø جنس مونث

Ø سن بالا

Ø وزن کم

Ø یائسکی زودرس

Ø نژاد آسیایی و سفید

Ø کمبود هورمونهای جنسی

Ø سایقه شکستگی/ شکستگی های قبلی

Ø سابقه فامیلی شکستگی استئوپروتیک

گامهای موثر برای داشتن استخوانهای سالم و پیشگیری از پوکی استخوان

1) مصرف کلسیم به میزان کافی

کلسیم برای عملکرد مناسب قلب، عضلات و اعصاب و انعقاد خون لازم است. بالغین زیر 50 سال روزانه 1000 میلی گرم کلسیم و بالغین بالای 50 سال 1200 میلی گرم کلسیم نیاز دارند. اگر نمی توانید با رعایت رژیم صحیح غذایی به میزان کافی به بدن خود کلسیم برسانید، حتماً زیر نظر یک پزشک از مکمل های کلسیم استفاده کنید.

2) مصرف ویتامین- د به میزان کافی

ویتامین- د برای جذب کلسیم در بدن ضروری است. بدون مقادیر کافی ویتامین- د بدن قادر به جذب کلسیم از مواد غذایی نیست و کلسیم مورد نیاز خود را از استخوانها برداشت خواهد نمود. ویتامین- د از دو منبع تامین می شود: تابش نور مستقیم آفتاب به پوست و رژیم غذایی

بالغین زیر 50 سال روزانه به 800-400 واحد ویتامین- د ویتامین- د و بالغین بالای 50 سال روزانه به 1000-800 واحد ویتامین- د نیاز دارند. ویتامین د در شیر غنی شده، زرده تخم مرغ، ماهی های آب شور و جگر نیز وجود دارد.

3) ورزش

ورزش منظم در دوران کودکی و نوجوانی به حفظ سلامت استخوانها کمک می کند. بهترین ورزش برای استخوانها ورزشهای تحمل وزن مانند پیاده روی، دویدن آهسته و بالا رفتن از پله است. اگر در دوران بزرگسالی خود غالباً بی تحرک بوده اید، قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید.

4) مشورت با پزشک

با پزشک خود در مورد سلامت استخوانهایتان مشورت کنید. در مورد مصرف مکمل ها، نوع و شدت و مدت ورزش، مصرف دارو برای پیشگیری و یا درمان، انجام آزمون سنجش تراکم استخوان بایستی با نر پزشک اقدام نمود.

5) اجتناب از مصرف الکل و مواد دخانی

یکی از علل مهم بروز پوکی استخوان سبک زندگی ناسالم مانند مصرف الکل و دخانیات می باشد.

فازهای تراکم استخوان با توجه به سن

1) فاز اول( تقویت)

از کودکی تا حدود 20 سالگی، تراکم استخوان روند صعودی دارد تا فرد به حداکثر تراکم استخوان برسد. حداکثر تراکم استخوان عمدتاً به زمینه ژنتیکی فرد بستگی دارد ولی مصرف کلسیم، ویتامین D و ورزش نیز در آن موثرند.

2) فاز دوم( ثبات)

حداکثر تراکم استخوان از 20 تا 40 سالگی وارد فاز کفه می شود و پس از آن کاهش تراکم استخوان آغاز می گردد.

3) فاز سوم( تحلیل)

از حدود 40 سالگی به بعد تراکم استخوان در هر دو جنس 1 تا 5 درصد در سال کاهش یافته و تا پایان عمر ادامه خواهد داشت.( عواملی مانند نمایه توده بدنی =تناسب وزن با قد، مصرف سیگار، الکل و بی حرکتی در تسریع این روند موثرند)

قبل از 35 سالگی برای کاهش سرعت از دست رفتن توده استخوانی در سنین بعدی چکار می توان کرد؟

· شیوه زندگی خود را اصلاح کنیم

· تغذیه خود را اصلاح کنیم

· بیماری های موثر در ایجاد پوکی استخوان را درمان کنیم

اصلاح شیوه زندگی با:

v اجتناب از کشیدن سیگار

v اجتناب از مصرف الکل

v ورزش و فعالیت زندگی

v داشتن وضعیت مناسب در زندگی روزانه ( ایستادن، نشستن، قدم زدن، خم شدن، بلند کردن اشیاء، هل دادن یا کشیدن چیزی روز زمین، بستن بند کفش، خوابیدن در تخت، برداشتن چیزی از درون قفسه، عطسه یا سرفه کردن و ...)

v تغذیه مناسب